کمبود نیرو در آموزش و پرورش یک چالش مهم و گسترده در سیستم‌های آموزشی ایران و البته جهانی است. این موضوع به معنای کمبود معلمان، مشاوران تربیتی، مدیران مدارس و دیگر پرسنل مورد نیاز برای تأمین یک آموزش عالی و کیفیتی در مدارس و دانشگاه‌ها را در برمی‌گیرد. عواملی چون حجم بالای دانش‌آموزان، نوسانات در نیروی کار، عدم توجه به اهمیت حوزه آموزش و پرورش و مسائل مالی می‌توانند به افزایش این کمبود نیروها منجر شوند.
کمبود نیرو در آموزش و پرورش می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت آموزش و پرورش، توسعه جامعه و آینده نسل‌ها داشته باشد؛ بنابراین، مدیران و تصمیم‌گیرندگان در حوزه آموزش و پرورش نیاز دارند تا به شکل جدی به این مسئله پرداخته و راهکارهای مناسبی را برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز در این حوزه پیاده‌سازی کنند. البته در طول چند سال اخیر، استخدام فرزندان فرهنگیان در آموزش و پرورش و موارد مشابه، به‌عنوان راهکارهایی برای تقویت این نقص در سیستم آموزشی انجام شد، این که نتیجه چیست، هنوز برای قضاوت زود است.
همچنین اعلام نتایج آزمون استخدامی آموزش و پرورش سال جاری انجام شده و البته تعداد نیروی قابل‌توجهی جذب این سازمان شدند، اما دولت فعلی و آینده، باید برنامه‌های ویژه‌ای را برای جبران این مشکل پیشنهاد و سپس به ابعاد اجرایی برساند.
چنانچه پس از اطلاع از کمبود نیرو در آموزش و پرورش تصمیم به شرکت در این آزمون گرفتید؛ می‌توانید با خرید سوالات استخدامی آموزش و پرورش قبولی خود را تضمین کنید.
مشکل نیرو در آموزش و پرورش، بحثی تکراری اما مهم!
یکی از مشکلات جدی در آموزش و پرورش در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، مشکل کمبود نیرو در آموزش و پرورش است. کمبود شدید نیرو در آموزش و پرورش ممکن است به چندین شکل ظاهر شود. اولاً، کمبود معلمان و اعضای هیئت تدریس در مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند به کاهش کیفیت آموزش منجر شود. این نه‌تنها بر تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس تأثیر می‌گذارد، بلکه همچنین می‌تواند منجر به بی‌توجهی به نیازهای فردی دانش‌آموزان شود.
ثانیاً مشکلی دیگر که در آموزش و پرورش وجود دارد، عدم به‌روزرسانی و ارتقاء مهارت‌های نیروی انسانی است. با پیشرفت فناوری و تغییرات اجتماعی، نیاز به معلمان و مدرسان مجهز به مهارت‌های جدید افزایش‌یافته است. عدم ارتقاء مهارت‌ها و آموزش‌های معلمان می‌تواند منجر به تضعیف توانایی آن‌ها در ارتقاء دانش دانش‌آموزان گردد.
سوم این که مشکلات مالی نیز می‌تواند نقش مهمی در کمبود شدید نیرو در آموزش و پرورش ایفا کند. حقوق و شرایط کاری مناسب برای معلمان و کادر اجرایی مدارس و دانشگاه‌ها تاثیر بزرگی بر جذب و حفظ نیروی کار متخصص در این حوزه دارد. افزایش انگیزه معلمان و کارکنان آموزشی به ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش کمک خواهد کرد.
به‌طورکلی، مشکل نیروی انسانی در آموزش و پرورش یک چالش جدی است که نیازمند توجه و اقدامات جدی از سوی دولت‌ها و نهادهای آموزشی است. بهبود شرایط مالی و ارتقاء مهارت‌های نیروی انسانی می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش و پرورش و در نهایت توسعه جامعه کمک کند.
کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش و پیامدهای آن
کمبود نیرو در آموزش و پرورش یک امر تازه نیست و در حال حاضر، باتوجه‌به کاهش نرخ استخدامی نسبت به تمام سال‌های گذشته و ادوار، یک مسئله مهم و گسترده و دارای پیامدهای جدی برای جامعه و سیستم آموزشی است.
1. کاهش کیفیت آموزش
این مسئله به معنای افزایش نسبت تعداد دانش‌آموزان به هر معلم است. زمانی که معلمان به تعداد زیادی دانش‌آموز مسئولیت دارند، امکان اختصاص زمان و توجه کافی به هر دانش‌آموز به‌صورت فردی کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش کیفیت آموزش و پرورش شود، زیرا معلمان نمی‌توانند به طور کامل به نیازهای هر دانش‌آموز پاسخ دهند و از طریق روش‌های تعلیمی مؤثر و تخصصی آموزش ندهند.
2. افزایش نارضایتی و خستگی معلمان
وقوع کمبود نیرو در آموزش و پرورش و افزایش بار کاری بر معلمان می‌تواند به عدم رضایت و خستگی ایشان منجر شود. شرایط نامساعد کاری و برخوردهای مداوم با تعداد زیادی دانش‌آموز می‌توانند ایجاد استرس و افزایش نارضایتی را در ایشان ایجاد کنند. این موضوع ممکن است به کاهش تعهد معلمان در فرآیند آموزش و پرورش منجر شود و تاثیر منفی بر کیفیت آموزش داشته باشد.
3. تضییع استعدادها
به علت کمبود نیروی انسانی، ممکن است استعدادهای بسیاری از دانش‌آموزان شناسایی و توسعه داده نشود. این امر می‌تواند به ازدست‌رفتن پتانسیل‌های افراد و مانع از توسعه مهارت‌ها و استعدادهای آن‌ها شود.
4. عدم تساوی در دسترسی به آموزش
معمولاً کمبود نیروی انسانی در مناطق محروم‌تر و روستایی بیشتر احساس می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به نامساوی در دسترسی به آموزش شود، زیرا مناطق شهری به نسبت بزرگ‌تری از نیروی انسانی در حوزه آموزش و پرورش دسترسی دارند. این نامساوی ممکن است فرصت‌های معادل برای همه دانش‌آموزان را کاهش دهد و باعث تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی بیشتر شود.
5. تأثیرات اقتصادی
کیفیت آموزش و پرورش می‌تواند به طور مستقیم تاثیراتی بر توانایی جامعه در توسعه اقتصادی داشته باشد. کمبود نیروی انسانی می‌تواند به کاهش توانایی جامعه در تامین نیروی کار متخصص و متعهد برای توسعه اقتصادی منجر شود.
6. تاثیرات بلند مدت
کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش ممکن است تأثیرات بلندمدتی داشته باشد. این مشکل ممکن است در دوره‌های بعدی نیز ادامه داشته باشد و باعث کمبود نیروی کار متخصص و مؤثر در جوامع شود. این موضوع می‌تواند به کاهش توانایی جامعه در تامین نیروی کار متخصص و توسعه اقتصادی منجر شود.
راه‌حل رفع مشکل کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش
این راهکارها می‌توانند بهبود کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش را فراهم کنند و کیفیت آموزش را افزایش دهند. ترکیبی از این راهکارها باتوجه‌به شرایط و نیازهای هر جامعه می‌تواند به عملی‌شدن اهداف آموزشی و پرورشی کمک کند.
1. افزایش تخصصی‌ترین آموزش معلمان
این راهکار به معلمان ارتقاء دانش و تخصص در زمینه‌های آموزشی مورد نیاز می‌دهد. این افزایش تخصص می‌تواند از طریق دوره‌های آموزشی و آموزش‌های متخصصانه ارتقاء یابد. به‌عبارت‌دیگر، معلمان باید بتوانند در زمینه‌های خاص و تخصصی به‌روز باشند تا به بهترین شکل ممکن به دانش‌آموزان خدمت کنند.
2. جذب و حفظ نیروی انسانی با انگیزه
این راهکار شامل ایجاد شرایط کاری مطلوب برای معلمان، افزایش حقوق و مزایا، ارائه پاداش‌های تربیتی، تشویق به توسعه حرفه‌ای و ارتقاء شرایط کاری می‌شود. این اقدامات معلمان را انگیزه‌مند می‌کنند و آن‌ها را متعهد به کار می‌کنند.
3. ارتقاء نقش معلمان در تصمیم‌گیری‌های آموزشی
وضعیت مذکور معلمان را به‌عنوان شرکا و مشارکت‌کنندگان فعال در تصمیم‌گیری‌های آموزشی معرفی می‌کند. این ارتقاء نقش معلمان به آن‌ها اجازه می‌دهد تا تأثیر بیشتری در تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی داشته باشند و تصمیم‌گیری‌های مهم را به عهده بگیرند.
4. توسعه ابزارهای آموزشی مبتنی بر فناوری
از طریق این راهکار، ابزارها و تکنولوژی‌های مدرن در آموزش و پرورش معرفی می‌شوند. این ابزارها می‌توانند معلمان را در ارائه آموزش بهتر و موثرتر به دانش‌آموزان کمک کنند. به‌عنوان‌مثال، سایت‌ها، نرم‌افزارها و سامانه‌های آموزشی می‌توانند در ارتقاء تجربه آموزشی مفید باشند.
5. تقویت برنامه‌های تربیتی
این راهکار شامل به‌روزرسانی و بهبود برنامه‌های تربیتی معلمان می‌شود. این اقدام به تأمین معلمان مجهز و با توانمندی‌های لازم برای تدریس در محیط‌های آموزشی مختلف کمک می‌کند.
6. ترکیب استراتژی‌های بومی و ملی
ترکیب رویکردهای ملی و محلی به‌منظور تأمین نیروی انسانی می‌تواند به افزایش اثربخشی در مدیریت این مشکل کمک کند. این رویکردها ممکن است بسته به نیازهای منطقه و کشور متفاوت باشند و به بهینه‌سازی تأمین نیروی انسانی کمک کنند.
7. جلب دانشجویان و افراد علاقه‌مند به حرفه‌ی تدریس
این راهکار به‌منظور جلب افراد جوان و علاقه‌مند به حرفة تدریس و تحصیل در رشته‌های آموزشی توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی انجام می‌شود. این اقدام به تأمین نیروی انسانی متخصص و علاقه‌مند به تدریس در آینده کمک می‌کند.
8. توسعه همکاری با سایر حوزه‌ها
همکاری با سایر حوزه‌ها می‌تواند به‌اشتراک‌گذاری منابع و دانش بین حوزه‌های مختلف از جمله دولتی، خصوصی و اجتماعی را تسهیل کند و به تأمین نیروی انسانی در آموزش و پرورش کمک کند.
9. ارتقاء شفافیت و مدیریت مناسب منابع
مدیریت دقیق منابع مالی و انسانی، اصول شفافیت در عملکرد و اختصاص منابع به بهینه‌ترین شکل ممکن می‌تواند به تأمین نیروی انسانی کمک کند.
10. ارتقاء توسعه حرفه‌ای معلمان
این راهکار شامل ارائه فرصت‌های آموزشی و توسعه حرفه‌ای به معلمان برای بهبود مهارت‌ها و دانش‌های آن‌ها می‌شود. این اقدام به بهبود کیفیت آموزش و توانایی معلمان در انتقال دانش به دانش‌آموزان کمک می‌کند.
استخدام داوطلبان تکمیل ظرفیت آزمون 1402
در مرحله اول آزمون آموزگاری، از میان بیش از ۲۸ هزار نفر شرکت‌کننده، حدود ۱۷ هزار نفر به موفقیت در آزمون علمی و مصاحبه دست یافتند. به‌عبارت‌دیگر، حدود ۱۷ هزار نفر به مرحله بعدی آزمون پیشروی کردند. از این ۱۷ هزار نفر، نزدیک به ۱۰ هزار نفر به مرحله تکمیل ظرفیت راه یافتند.
می‌بینیم که حدود ۹ هزار نفر هنوز به اتمام مراحل استخدامی خود نرسیده‌اند. این یعنی ۱۷۰۰ نفر دیگر از افراد شرکت‌کننده باقی می‌ماند که در مصاحبه رد شده‌اند. در این زمینه، وزارتخانه نسبت به افراد ۱۷۰۰ نفری که در آزمون کتبی رتبه بالا کسب کرده‌اند، بی‌تفاوت عمل نمی‌کند. انتظار می‌رود سهمی از آن‌ها نیز به‌عنوان نیروی پیمانی جذب شوند.
به‌عبارت‌دیگر، از جمعیت اصلی که در مرحله اول شرکت کرده بودند (بیش از ۲۸ هزار نفر)، حدود ۱۷ هزار نفر در مرحله علمی و مصاحبه موفق به پیشرفت شدند. از این ۱۷ هزار نفر، تنها نزدیک به ۱۰ هزار نفر به مرحله تکمیل ظرفیت راه یافتند. در حال حاضر، تقریباً ۹ هزار نفر از افرادی که در مرحله تکمیل ظرفیت هستند، مراحل استخدامی خود را تکمیل نکرده‌اند.